آب درمانی یا هیدروتراپی (Hydrotherapy) یکی از روش‌های درمانی بیماری‌هاست که از زمان‌های بسیار دور مورد توجه بوده است. امروزه نیز تاثیرات مفید آب درمانی بر بیماران قابل انکار نیست و به طور جدی در فیزیوتراپی دنبال می‌شود و متخصصین فیزیوتراپی انجام آن را توصیه می کنند. آب درمانی بر پایه‌ی خواص فیزیکی آب شکل می‌گیرد. به این ترتیب که وزن بدن انسان در آب کم می‌شود و فشاری که به عضلات وارد می‌شود خاصیت درمانی دارد.
تمرینات آب درمانی چند نوع است؟
تمرینات آب درمانی بر پایه‌ی حرکت‌های زیر است:
تمرینات کششی: اثرات شناور بودن در آب به بیماران کمک می‌کند تمرینات کششی را برای تقویت عضلات انجام دهند.
تمرینات قدرتی: مقاومت آب باعث سخت شدن حرکت در آب می‌شود و به مرور قدرت فرد افزایش می‌یابد.
تمرینات راه رفتن: در این تمرینات از نیروی گرانش آب استفاده می‌شود و یک مرحله‌ی آمادگی برای انجام تمرینات خارج از آب است.
الگوی کاربردی حرکت: در این روش فرد باید یاد بگیرد الگوهای اشتباهی در رفتار که موجب افزایش درد می‌شود را کنار بگذارد.
فواید آب درمانی چیست؟
انجام حرکات ورزشی در آب موجب سلامتی بدن می‌شود. تامین سلامتی در جنبه‌ی جسمی با کاهش درد عضلات و تاثیرات کاهش وزن و تناسب اندام است اما تاثیر آب درمانی فقط به جنبه‌های پزشکی و جسمی محدود نمی‌شود و شامل حال روحی فرد و درمان بیماریهای روحی نیز می‌شود که در ادامه به تفصیل آن‌ها را بیان می‌کنیم.
فواید آب درمانی برای تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود جریان خون در بدن
آب درمانی معمولا با آب گرم انجام می‌شود، به این ترتیب آب گرم می‌تواند رگ‌ها را منبسط کند و جریان خون را بهتر کند. این مزیت به خصوص برای کسانی که بیماری قلبی دارند یا ماهیچه‌های ضعیفی دارند حائز اهمیت است.
فواید آب درمانی برای تقویت ماهیچه‌ها
نیروی مقاومت آب بیشتر از مقاومت هوا است و همین خاصیت موجب می‌شود هنگام انجام حرکات ورزشی در آب عضلات بیشتری از بدن درگیر شود و به این ترتیب تقویت شود. به این ترتیب دردهای مزمن مفاصل و ماهیچه‌ها درمان می‌شود. این ویژگی برای کسانی که مشکلات نخاع و کمر دارند به عنوان یک راه درمان با اثربخشی بالا شناخته می‌شود.
فواید آب درمانی برای کاهش درد و رفع گرفتگی عضلات
کاهش وزن در آب باعث می‌شود گرفتگی عضلات کم شود و دامنه‌ی حرکتی اندام‌ها افزایش پیدا کند. به این ترتیب افرادی که در اندام‌های مختلف درد را تجربه می‌کنند بهتر است از آب درمانی به عنوان یک گزینه‌ی درمان استفاده کنند.
فواید آب درمانی برای آرام بخشی عضلات
گرمای آب با منبسط کردن دیواره‌ی رگ‌های خونی می‌تواند استرس را کم کند و عضلات را آرام کند. معمولا کسانی که کمبود خواب دارند از این روش استفاده می‌کنند. درمانگر در این روش از دستگاه‌هایی مانند پدال استفاده می‌کنند و جریان خون را به سمتی از بدن که باید درمان شود هدایت می‌کنند. به این ترتیب عضلات آرام می‌شوند.
فواید آب درمانی برای کاهش وزن و لاغری سریع شکم و پهلو
آب با خنثی کردن گرانش از مفاصل و ماهیچه‌ها محافظت می‌کند. این ویژگی برای افرادی که اضافه وزن دارند بسیار مهم است. هم چنین انجام حرکات ورزشی درآب موجب افزایش سوخت و ساز بدن و آب شدن شکم و پهلو می‌شود.
بهبود جریان خون در بدن موجب گردش گلبول‌های سفید خون نیز می‌شود و به این ترتیب کارایی لنف بهبود پیدا می‌کند و سیستم ایمنی بدن تقویت می‌شود.
فواید آب درمانی برای تقویت ریه
آب خاصیت ویسکوزیته دارد و فشار بالاتر از هوا دارد. همان‌طور که آب به ماهیچه‌ها فشار بیشتری وارد می‌کند دامنه‌ی فعالیت ریه‌ها و قلب را نیز افزایش می‌دهد به این ترتیب می‌تواند یک فایده‌ی دیگر برای آب درمانی در نظر گرفت.
تاثیر استفاده از سونا و جکوزی بر اندام‌های بدن
استفاده از اتاق بخار و سونا در روش آب درمانی باعث بالارفتن میزان تعریق بدن و دفع سموم می‌شود. این روش به دفع سموم از طریق منافذ پوست کمک می‌کند.
فواید آب درمانی برای افسردگی
آب درمانی به جز مواردی که به سلامت جسم کمک می‌کند در تأمین سلامت روح نیز تاثیر بالایی دارد. خیلی از افراد از اضطراب، استرس یا افسردگی رنج می‌برند. فرایند آب درمانی در این افراد منجر به کاهش فشار خون ناشی از استرس می‌شود و از این طریق حال روحی فرد را بهتر می‌کند.
هم چنین قرار گرفتن زیر دوش آب یا آب استخر با ترشح اندروفین احساس بهتری به فرد می‌دهد و به این ترتیب باعث کاهش واکنش‌های بدن در برابر اضطراب می‌شود. به این ترتیب به افرادی که مشکلات روحی دارند آب درمانی به عنوان یک روش موثر درمانی توصیه می‌شود.
ماساژ درمانی در آب و تاثیر آن بر اندام
در این روش بیمار در حالت شناور در استخر درمانی مورد مداوا قرار می‌گیرد. کسانی که التهاب مفاصل و روماتیسم دارند، یا محدودیت‌های حرکت در مفاصل دارند از این روش استفاده می‌کنند. هم چنین نوعی از ماساژ درمانی وجود دارد که موجب لاغری و تناسب اندام می‌شود.
فواید دیگر آب درمانی
از فواید دیگر آب درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش حرکت روده و درمان یبوست
- پیشگیری از رسوب سنگ کلیه و بهبود عملکرد مجاری ادرای و کلیه‌ها
- بهبود کیفیت خواب
- جلوگیری از تحلیل رفتن عضلات
- پیشگیری از پوکی استخوان
- افزایش اعتماد به نفس
- پیشگیری از ایجاد زخم فشاری
- بالا رفتن حجم تنفس ریه و درمان عفونت‌های ریه
- کمک به تامین سلامت پوست و مو
آب درمانی تا چه اندازه موثر است؟
بیشترین مورد استفاده از آب درمانی یا هیدروتراپی در درمان بیماریهای آتروز و دردهای عضلانی است و میزان موثر بودن درمان بستگی به وضعیت جسمانی فرد و نیازهای وی دارد. بنابراین در شروع درمان، درمانگر، سلامت عمومی و وضعیت کلی بیمار را بررسی می‌کند و با اطلاعاتی که بدست می‌آورد، می‌تواند تمرین موثر برای درمان را پیشنهاد دهد. همچنین این بررسی که معمولا نیم ساعت طول می‌کشد، نشان می‌دهد فرد چه مدتی باید این تمرینات را انجام دهد.
یکی از دلایل رعایت تناسب حرکت ورزشی با وضعیت بیمار به دلیل ایجاد خستگی است. تمرینات به صورت جداگانه برای هر فرد تنظیم می‌شود که سختی تمرینات ایجاد خستگی نکند و فرد را از انجام تمرینات منصرف نکند.
به خاطر داشته باشید اثربخشی آب درمانی به تدریج ظاهر می‌شود و قدرت عضلانی و انعطاف پذیری عضلات را بالا می‌برد، پس بهتر است کسی که این نوع درمان را شروع می‌کند عجله نکند و فرایند درمان را با صبوری دنبال کند.
انواع آب درمانی و کاربردهای آن در فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست برای انجام آب درمانی روش‌های مختلفی را می‌تواند انجام دهد که با توجه به نیاز بیمار و نوع عارضه آن را انتخاب می‌کند.
رایج‌ترین روش‌های آب درمانی که در فیزیوتراپی شهر های مختلف از جمله فیزیوتراپی اصفهان از آن استفاده می‌شود عبارت است از:
روش واتسو (Watsu)
این روش مبتنی بر انجام حرکات ورزشی زیر آب است. به این ترتیب فشاری که به مفاصل وارد می‌شود موجب تسکین درد می‌شود. این روش به کسانی که مبتلا به آرتروز یا زانو درد هستند، توصیه می‌شود. همچنین کسانی که دچار گرفتگی عضلات یا ماهیچه‌ها شده‌اند نیز می‌توانند با استفاده از روش واتسو، آرامش را تجربه کنند.
روش BRRM
در این روش بیمار تا کمر داخل آب قرار می‌گیرد و با کمک تیوپ‌های شناور سعی می‌کند استقامت بیشتری داشته باشد. این روش یه بیماران مبتلا به پارکینسون یا کسانی که آسیب‌های نخاعی دارند توصیه می‌شود.
روش PNF
این روش مبتنی بر انجام حرکات کششی، انعطافی و چرخشی در آب است. الگوهای ورزشی این روش توسط درمانگر انجام می‌شود.
روش هالیویک
در روش هالیویک برای درمان از استراتژی ایستادن در آب و حفظ تعادل استفاده می‌شود. این روش به بیمارانی که فلج مغزی شده اند پیشنهاد می‌شود. درمانگر برای درمان بیماران فلج مغزی کمک می‌کند تا بیمار داخل آب با کمک بایستد و به مرور این حمایت را کم می‌کند و فرد باید یاد بگیرد تعادل خود را حفظ کند.
روش آی چی (Ai chi)
روش آی چی برای افزایش قدرت بدنی انجام می‌شود و شامل حرکات تنفسی است. این روش که موجب آرامش بخشی است به کسانی که کمبود خواب یا استرس دارند توصیه می‌شود.
روش سیال در استخر
در روش سیال از بیمار خواسته می‌شود پشت خود را به لیه‌ی استخر بچسباند و تا گردن داخل آب فرو روند و بعد حرکات آهسته و ریتمیک انجام دهد. همزمان با انجام این حرکات فرد باید تنفس‌های عمیق و ریتمیک انجام دهد.
قدم زدن در آب
این روش بسیار ساده است و درمانگر از فرد می‌خواهد به آرامی در طول استخر راه برود. این حرکت به بیمارانی که مشکل کمردردهای مزمن دارند توصیه می‌شود.
روش TTTA
در روش TTTA به عملکرد توجه می‌شود. درمانگر در این روش بیمار را تحریک می‌کند تا حرکاتی که قادر به اعمال آن نیست را انجام دهد تا به این ترتیب تشویق شود و توانایی‌هایش بهبود پیدا کند. این روش به کسانی که دچار مشکلات سیستم عصبی هستند توصیه می‌شود.
آب درمانی به چه کسانی توصیه نمی‌شود؟
با اینکه آب درمانی یک روش مناسب برای کاهش درد عضلانی، بهبود جریان خون و آرامش اعصاب است اما برای برخی افراد با ویژگی‌ها یا بیماریهای خاص مناسب نیست و علاوه بر اینکه مشکل را حل نمی‌کند، مشکلی جدید ایجاد می‌کند.
کسانی که نباید از آب درمانی استفاده کنند شامل موارد زیر هستند:
- کسانی که به بیماری صرع مبتلا هستند.
- مبتلایان به پوکی استخوان شدید نباید از آب درمانی استفاده کنند.
- کسانی که پر فشاری خون یا دیابت دارند.
- افرادی که تکرر ادرار یا بی اختیاری ادرار دارند.
- کسانی که مبتلا به کشیدگی عضلات یا پارگی عضلات می‌شوند.
- کسانی که به کلر حساسیت دارند.
- کسانی که دچار پارگی یا کشیدگی عضلات شده‌اند.
- مبتلایان به بیماریهای شدید پوستی یا قارچی نباید از آب درمانی استفاده کنند.
- افرادی که تب بالایی دارند.
هزینه‌ی فیزیوتراپی در آب چقدر است؟
میزان هزینه‌ای که باید بابت هیدروتراپی بپردازید یک مقدار مشخص نیست و به چند عامل بستگی دارد. عواملی که میزان هزینه‌ی آب درمانی را تعیین می‌کند شامل موارد زیر است:
نوع درمان: انواع درمان‌های مختلفی با استفاده از آب درمانی انجام می‌شود. هر چقدر نوع درمان پیچیده‌تر و سخت‌تر باشد هزینه‌ی جلسات آب درمانی نیز بیشتر می‌شود.
محل عارضه و میزان حاد بودن آن: ناحیه و محلی که دچار آسیب و مشکل شده است در تعیین میزان هزینه تاثیر گذار است. مناطق حساس بدن که برای درمان نیاز به دقت بیشتری دارند هزینه‌ی بیشتری هم دارند. هم چنین هر چقدر میزان آسیب به محل بیشتر باشد و فرد در عارضه‌ی سخت‌تری گرفتار باشد، هزینه‌ی جلسات نیز بیشتر می‌شود.
قیمت تجهیزات: در مواردی که از دستگاه و تجهیزات برای آب درمانی استفاده می‌شود، قیمت دستگاه و هزینه‌ی تعمیر آن بعد از استهلاک بر قیمت جلسات آب درمانی تاثیر گذار است.
معرفی دستگاه‌های هیدروتراپی
فردی که کارهای هیدروتراپی انجام می‌دهد می‌تواند از انواع وسایل و دستگاه‌ها استفاده کند و با استفاده از آن‌ها، قدرت و استقامت، سلامت و تعادل بیماران را حفظ کند.
دستگاه‌های هیدروتراپی و تمرین در آب شامل وسایل زیر است:
تجهیزات شناوری کمکی: وسایلی که به طور کامل بیمار را حمایت نمی‌کند اما تا حدودی به او کمک می‌کند که در آب شناور بماند مانند بازوبند، کاف شناور مچ پا.
تجهیزات شناوری حمایتی: این تجهیزات برای کسانی استفاده می‌شود که از عمق آب ترس دارند و با استفاده از این وسایل روی آب شناور می‌مانند یا کسانی که تمرینات بازسازی لگن انجام می‌دهند، شکستگی در لگن دارند، یا دچار کشیدگی مچ پا شده اند. جلیقه یکی از این وسایل است که کمک می‌کند فشار وزن بدن بیمار در آب کم شود.
تجهیزات تثبیت کننده: اشیای ثابت در لبه‌ی استخر مانند لبه دیوار، نرده یک وسیله‌ی تثبیت کننده هستند.
تجهیزات مقاومتی: این وسایل با افزایش سطح و مقاومت شکلی موجب مقاومت بیشتر برای فرد می‌شود. دمبل، باربل، دستکش نمونه‌هایی از این وسایل هستند.
تجهیزات تعادلی: وسایلی مانند تخته‌ی شنا به حفظ تعادل در آب کمک می‌کند.
تجهیزات استقامتی: این ابزار در موادی که استقامت یکی از اهداف توانبخشی است مورد استفاده قرار می‌گیرد. جت‌های گردابی با تجهیزات هوازی ثابت نمونه‌ی وسایل این گروه است.
