ترس یکی از احساساتی است که کودکان در موقعیت‌هایی که برایشان ناآشنا است یا وقتی والدین در کنارشان نباشد آن را تجربه می‌کنند. حضور در مطب دندانپزشکی یکی از شرایطی است که کودکان در آن احساس ترس می‌کنند و به همین دلیل از حضور در مطب امتناع می‌کنند یا با جیغ و فریاد مانع از انجام خدمات دندانپزشکی می‌شوند. در این مطلب شما را با علت‌ها و راه‌های کنترل ترس کودکان از دندانپزشکی آشنا می‌کنیم.
علت ترس کودکان از حضور در مطب دندانپزشکی
یکی از مشکلات بزرگی که دندانپزشکان برای درمان بیماری‌های دهان و دندان در کودکان با آن مواجه هستند عدم همکاری کودکان است. به خصوص کودکان کم و سن سال‌تر که با پرخاشگری و گریه مانع از انجام خدمات دندانپزشکی می‌شوند دندانپزشک را کلافه می‌کنند، زیرا فعالیت حرفه‌ای دندانپزشک به صورت یک ارتباط دو طرفه است و اگر بیمار همکاری نکند دندانپزشک نمی‌تواند از عهده‌ی انجام وظایف خود به درستی بربیاید.
یکی از علت‌های ترس از دندانپزشکی برای کودکان به ناشناخته بودن حضور در مطب بر می‌گردد. معمولاً کودکان با اولین حضور در مطب و سر و صداهایی که هنگام درست کردن دندان می‌شنوند دچار ترس و اضطراب می‌شوند، گریه می کنند و این خاطره‌ی ناخوشایند باعث می‌شود در مراجعات بعدی با دندانپزشک همکاری نکنند.
همچنین در برخی موارد علت ترس کودکان از دندانپزشکی این است که برای شروع درمان از والدین خود جدا می‌شوند و در اتاق معاینه با دندانپزشک تنها می‌مانند احساس ترس و وحشت می‌کنند و تمایلی برای ادامه‌ی روند درمان نشان نمی‌دهند و حتی مانع انجام خدمات می‌شوند.
راه‌های کنترل ترس کودک از دندانپزشکی
ترس کودکان از دندانپزشکی عارضه‌ای است که می‌توان آن را کم کرد و با رعایت مواردی تا حد زیادی آن را کنترل کرد. در ادامه‌ی این مطلب راهکارهای کنترل ترس از دندانپزشکی را بررسی می‌کنیم.
حضور والدین در اتاق درمان: یکی از اولین اقداماتی که برای کنترل ترس کودکان از دندانپزشکی می‌توانیم انجام دهیم این است که کودک را تنها داخل اتاق درمان نفرستیم. بهتر است برای انجام خدمات درمانی دندانپزشکی والدین همراه کودک به مطب بروند و یکی از آن‌ها حتماً کودک را تا اتاق درمان همراهی کند.
کودکانی که سن کمتری دارند نیاز دارند که حمایت و حضور والدین را حس کنند به همین دلیل می‌توان با موافقت دندانپزشک وقتی کودک در بغل والدین است دندانپزشک دندان‌ها را معاینه کند تا ترس از دندانپزشکی ایجاد نشود یا تشدید نشود. در برخی موارد حتی می‌توان وقتی کودک در آغوش پدر یا مادر است خدمات ترمیم یا بازسازی را هم انجام داد.
توضیح شرایط درمان برای کودکان: وقتی کودکان برای اولین بار به مطب دندانپزشکی مراجعه می‌کنند نمی‌دانند که در چه شرایطی هستند یا چه اتفاقی قرار است برای آن‌ها بیفتد اما برای اینکه ترس کودکان از دنداپزشکی فروکش کند یا کودک احساس آرامش کند می‌توان برای کودک توضیح داد که چه اتفاقی قرار است برایش بیفتد. به همین منظور دندانپزشک برای کودک به زبان ساده توضیح می‌دهد که دندان‌هایش چرا خراب شده یا نیاز به معاینه دارد و چطور می‌توان با استفاده از دستگاه‌هایی که داخل اتاق است دندان‌ها را ترمیم کرد. همچنین در مورد ضرورت ترمیم دندان‌ها و چگونگی حفظ سلامت آن‌ها می‌توان برای کودک توضیح داد.
یکی دیگر از مواردی که باعث استرس کودکان از دندانپزشکی می‌شود صدای دستگاه‌ها و ابزارها است. دندانپزشک می‌تواند بدون اینکه کار را شروع کند دستگاه‌ها را روشن کند تا کودک با صدای آن آشنا شود و هنگام انجام خدمات دچار اضطراب و وحشت نشود.
برخورد خوب و صمیمانه دندانپزشک با کودکان: برخی از کودکان با غریبه‌ها به سختی ارتباط برقرار می‌کنند و حتی ممکن است نسبت به پزشک و دندانپزشک ترس داشته باشند. به همین دلیل یکی از موارد با اهمیت هنگام حضور در مطب دندانپزشکی این است که دندانپزشک صمیمانه با کودک برخورد کند و با کودک احوال پرسی کند، با او صحبت کند تا کودک از حضور در فضا احساس آرامش کند. لبخند زدن یا تعارف کردن یک خوراکی به کودک تا حد زیادی می‌تواند ترس کودکان از دندانپزشکی را کنترل کند.
فضای مطب دندانپزشکی: دکوراسیون فضای داخلی مطب یکی از موارد با اهمیت در کنترل ترس کودکان از دندانپزشکی است. مطب‌هایی که روی در و دیوار آن‌ها نقاشی یا عکس‌های کودکانه وجود دارد یا حتی اسباب بازی‌هایی داخل مطب وجود دارد و کودکان می‌توانند با آن بازی کنند ترس کودکان از دندانپزشکی را کم می‌کند.
در ادامه مطب ۳۶۵ لیست دندانپزشکان کودک باتجربه در شهرهای مختلف را آورده است:
معاینات دوره‌ای دندان‌های کودکان: بهترین راه برای آشنا کردن کودکان با مطب دندانپزشکی و کنترل ترس از دندانپزشکی این است که هر سه ماه یک بار کودکان را برای معاینه به مطب ببرید. با این کار هم ارتباط خوب و موثری بین دندانپزشک و کودک برقرار می‌شود و هم درصورتی‌که دندان‌ها دچار پوسیدگی یا مشکلی باشد به زودی این مسئله تشخیص داده می‌شود و درمان شروع می‌شود.
معمولاً کودکانی که با درد و ناراحتی در دندان یا لثه به مطب مراجعه می‌کنند و در اولین تجربه‌ی حضور در مطب خدمات درمانی دریافت می‌کنند ترس و اضطراب بیشتری را تجربه می‌کنند و در مقابل درمان مقاومت بیشتری می‌کنند، پس بهتر است پیش از این مرحله کودکان تجربه‌ی حضور در مطب را داشته باشند.
برخورد صحیح والدین با کودکان برای کنترل ترس کودکان از دندانپزشکی: برخی از والدین برای اعمال شیوه‌های تربیتی کودک را از آمپول، پزشک یا دندانپزشک می‌ترسانند و همین امر باعث می‌شود در مواقعی که کودک برای دریافت خدمات درمانی و بهداشتی به دندانپزشک مراجعه می‌کنند ترس و اضطراب زیادی را تجربه کنند. پس به عنوان یک راهکار موثر برای پیشگیری از ترس کودکان از دندانپزشکی لازم است این کار را انجام ندهید.
همچنین یکی از اقدامات موثر برای کنترل ترس کودکان این است که قبل از مراجعه به مطب کارهایی را که قرار است دندانپزشک انجام دهد برایش توضیح دهید و حتی برخی از آن‌ها را به صورت بازی شبیه سازی کنید. همچنین در مورد اهمیت حفظ بهداشت دهان و دندان و نقش آن در سلامتی برای کودک توضیح دهید.
بیهوشی یکی از شیوه‌های کنترل ترس کودکان: آخرین راه حل برای کنترل ترس کودکان از دندانپزشکی این است که دندانپزشک کودک را بیهوش کند. این کار در مواردی که کودک به هیچ وجه با دندانپزشک همکاری نمی‌کند یا در کودکانی که دچار معلولیت ذهنی یا جسمی هستند و شرایط را درک نمی‌کنند انجام می‌شود. استفاده از داروهای آرامبخش یا بیهوشی باعث می‌شود کودک تجربه‌ی ناخوشایندی از حضور در مطب دندانپزشک نداشته باشد و دندانپزشک هم بتواند به راحتی کار خود را انجام دهد.
البته این نکته را هم باید در نظر داشته باشید که بیهوشی را نمی‌توان برای همه‌ی کودکان انجام داد. این شیوه برای کودکان کم سن و سال، کودکانی که از داروهای خاص استفاده می‌کنند، یا کودکانی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای هستند روش مناسبی نیست. در این موراد بیهوشی حتماً باید تحت نظارت پزشک معالج انجام شود.
برای کم کردن استرس کودکان از دندانپزشکی چه کارهایی نباید انجام دهیم؟
برای آماده کردن کودکان برای حضور در مطب دندانپزشکی و تعامل مثبت با دندانپزشک برخی اقدامات باید انجام شود. اما کارها و اقداماتی هم نباید انجام شود چون باعث می‌شود ترس کودکان بیشتر شود. موارد زیر برای کم کردن اضطراب کودکان حتماً باید رعایت شود:
- شرایط کار دندانپزشک را به صورت کلی برای کودک توضیح دهید و هیچ گاه وارد جزئیات نشوید.
- در مورد خاطرات ناخوشایند خود از حضور در مطب دندانپزشکی برای کودکان توضیح ندهید.
- برای حضور در مطب یا کم کردن ترس کودکان از دندانپزشکی نباید به آن‌ها رشوه بدهید یا جایزه‌ای برایشان تعیین کنید.
ترس کودکان از دندانپزشکی چه مشکلاتی را ایجاد می‌کند؟
کودکانی که از حضور در مطب ترس دارند رفتارهای متفاوتی انجام می‌دهند، برخی از آن‌ها از حضور در مطب امتناع می‌کنند و همین کار باعث پیشرفت پوسیدگی یا عارضه‌های دیگر می‌شود. به این ترتیب مشکلات دهان و دندان بیشتر می‌شود و ممکن است نیاز به خدمات پیشرفته‌تر شود.
برخی دیگران از کودکان رفتارهای پرخاشگرانه انجام می‌دهند یا گریه می‌کنند و به این ترتیب مانع از فعالیت صحیح دندانپزشک می‌شوند و علاوه بر آن این ترس و اضطراب روی روان این کودکان تاثیر منفی می‌گذارد. به این ترتیب ترس کودکان از دندانپزشکی علاوه بر عوارض جسمی ممکن است کودک را دچار عارضه‌های روانی هم بکند.
